Το Γυμνάσιο Αρχιλόχου βρίσκεται στο νησί της Πάρου και εξυπηρετεί τα χωριά
Λεύκες, Κώστο, Μάρμαρα, Μάρπησσα, Δρυό, Άσπρο χωριό, Πρόδρομο.
Το όνομά του είναι από τον ποιητή Αρχίλοχο.
O Αρχίλοχος (π. 680 π.Χ. – 630 π.Χ.) ήταν αρχαίος λυρικός ποιητής. Συνέθεσε ελεγείες, ύμνους και ποιήματα σε ιαμβικό και τροχαϊκό μέτρο. Θεωρείται ο δημιουργός του λόγιου ιάμβου και της χρήσης του με σκοπό τη σάτιρα. Ιδιαίτερα γνωστός έμεινε ο στίχος του “Πολλ’ οίδ’ ?λώπηξ, ?χ?νος δέ έν, μέγα”. μετάφραση: Η αλεπού ξέρει πολλά και ο σκαντζόχοιρος ένα, μεγάλο.
Γεννήθηκε στη Πάρο και γνώρισε τη μεγαλύτερη του ακμή περίπου το 650 π.Χ. Ο πατέρας του, Τελεσικλής, καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια και υπήρξε αρχηγός της αποικιστικής εκστρατείας στη Θάσο. Από αυτόν κληρονόμησε το ριψοκίνδυνο χαρακτήρα και το θαρραλέο αποικιστικό πνεύμα. Μητέρα του ήταν η δούλα Ενιπώ, η οποία τον προίκισε με τη γνώση της λαϊκής γλώσσας και την ευαισθησία της ταπεινής της καταγωγής.
Έζησε πολυτάραχη ζωή και αναγκάστηκε να γίνει μισθοφόρος. Πολέμησε στην Ιωνία, στη Θράκη, στη Μακεδονική Τορώνη και στην Εύβοια. Σκοτώθηκε πολεμώντας τους Νάξιους, χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς αν ο Νάξιος Κόρακας τον σκότωσε στη Νάξο ή στην αποικία της, που βρισκότανε στη Θράκη. Ο αριστοκράτης Κριτίας κατηγορεί τον Αρχίλοχο πως ο ίδιος ο ποιητής είναι υπεύθυνος για όσα του προσάπτουν και την κακή φήμη που απέκτησε. Σημαντική βιογραφική μαρτυρία για τον ποιητή αποτελεί και η επιγραφή από την Πάρο, που δημοσίευσε πρώτος ο Ν. Κοντολέων.
Η Παλατινή Ανθολογία περιλαμβάνει δύο επιγράμματα του Αρχίλοχου (VI 133 και VIΙ 441).
Για τον χρόνο της ζωής του ποιητή διατυπώθηκαν κατά καιρούς διάφορες απόψεις. Είναι σήμερα βέβαιο πως ο ποιητής έζησε και έγραψε στα μέσα του 7ουπ.Χ. αιώνα. Εκεί μας οδηγούν και οι εσωτερικές ενδείξεις από τους ίδιους τους στίχους του. Έτσι στο απόσπασμα 122 W. (= 74D.,), όπου γίνεται λόγος για έκλειψη Ηλίου, αποτελεί ένα βασικό τεκμήριο, διότι η χρονολόγηση της έκλειψης αποτελεί ένδειξη και ξέρουμε σήμερα ότι οι στίχοι αναφέρονται στην έκλειψη της 6ης Απριλίου του έτους 648π.Χ. Πρόκειται για την παλαιότερη ακριβή χρονολογία που έχουμε στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία.
